Bạn đang xem: Top 13 bộ phim phật giáo hay và nên xem nhất mọi thời đại
Bức tường cao lớn này tác động không hề nhỏ đến sự gia nhập và phát triển của Phật giáo. Thắc mắc về niên đại và con phố Phật giáo du nhập vào trung hoa thời kỳ đầu khơi dậy những quan tâm, tranh cãi trong các nhà nghiên cứu.
Trong khoảng chừng 200 năm tiếp theo Đức Phật khử độ, phạm vi hoạt động vui chơi của Phật giáo giới hạn phía bên trong đất nước Ấn Độ. Từ rứa kỷ thiết bị III tr.TL trở đi, nhờ chế độ truyền bá của vua Asoka (A Dục) ở trong triều đại Maurya, Phật giáo đã ban đầu có những cách chuyển mình vượt khỏi bờ cõi xứ Ấn để du nhập vào dòng chảy trọng điểm linh, văn hóa của không ít quốc gia trên gắng giới. Sau đó, đằng sau sự bảo trợ của vua Kanishka ở trong triều đại Kushan (Quý Sương), Phật giáo nhanh chóng lớn to gan và bắt đầu xâm nhập vào một nền văn minh cổ xưa khác, Trung Quốc.
 |
Lạc đánh Đại Phật trên Tứ Xuyên, trung quốc có tuổi thọ hơn 1300 năm, mối cung cấp ảnh: internet |
Trung Quốc được xem như là cái nôi của văn minh nhân loại bởi sức tác động văn hóa của xứ sở này đến việc hình thành và cải cách và phát triển nền văn hóa của không ít quốc gia khác nhau. Bước đầu từ núm kỷ II tr.TL, khối hệ thống chính trị cùng tôn giáo của vương vãi triều bên Hán (206 tr.TL) được xác lập ổn định định. đơn vị Hán đóng góp đô sinh sống đồng bởi phía Bắc Trung Hoa, nơi bao gồm nền lộng lẫy đã đánh giá hơn 1.500 năm ngoái đó. Kinh tế thời kỳ này có sự cải cách và phát triển vượt trội. Hoạt động thương mại được tùy chỉnh thiết lập với nhiều trung trọng điểm buôn bán, là nơi giao thương giữa bạn Hán với các thương nhân ngoại quốc. Theo Henri Maspero, vào thời điểm cuối thế kỷ thứ I tr.TL, sự giao lưu gớm tế, văn hóa giữa china với Ấn Độ cũng giống như các nước ở khu vực Tây bắc Ấn, Trung Á và Afghanistan đã có được diễn ra(1). Đây chính là tiền đề cho các nền văn hóa truyền thống ngoại quốc chia sẻ với Trung Quốc, trong số ấy có Phật giáo.
Khi Phật giáo truyền vào Trung Quốc, nơi đây đã tất cả một hệ thống tư tưởng tôn giáo ổn định, đưa ra phối đời sống hầu hết giai tầng xã hội. Đó là đạo nho với hệ tứ tưởng chính trị, đạo đức vì chưng Khổng Tử khởi xướng; và Lão giáo bao hàm triết học tập huyền bí, khổ hạnh nối sát với nhân vật thần thoại là Lão Tử.
Có sự không giống nhau giữa những sử ký khi bàn về niên đại gia nhập của Phật giáo vào Trung Quốc. Đề cập đến sự việc này, tầm thường quy tất cả bảy thuyết phổ thông.
Thứ nhất, thuyết tây phương thánh mang của Khổng Tử. Thiên “Trọng Ni” vào “Liệt Tử” bao gồm dẫn lời của Khổng Tử rằng: “Phương Tây bao gồm bậc Thánh, không trị nhưng mà không loạn, không nói mà tự tin, không giáo hóa nhưng tự làm”(2). Theo thuyết này, Khổng Tử đã nghe biết Phật giáo. Tuy nhiên, dữ khiếu nại này không có sức thuyết phục, do đến tận cố gắng kỷ lắp thêm III tr.TL Phật giáo mới bắt đầu rời khỏi đất nước Ấn Độ, thì làm thế nào Khổng Tử (551-479 tr.TL) rất có thể nghe đến Phật giáo. Rộng nữa, nhiều từ “Tây phương Thánh giả” hoàn toàn có thể chỉ cho bất kể thánh nhân nào, chưa chắc là ám chỉ Phật giáo.
Thứ hai, thuyết phù hợp Lợi Phòng đem Phật giáo truyền vào Trung Quốc. Đời vua Tần Thủy Hoàng năm 243 tr.TL, tất cả Thích Lợi Phòng thuộc mười tám vị hiền đức giả rước kinh Phật truyền vào Trung Hoa(3). Lương Khải Siêu là 1 trong trong khôn xiết ít học tập giả gật đầu thuyết này. Ông lập luận rằng Lợi Phòng có thể là một trong những người tuyên giáo được vua Asoka gửi đi. Trong những lúc đó, với chính sách kiềm tỏa biên thuỳ ở phía Tây cùng phía Đông của Tần Thủy Hoàng ít nhiều tạo đề nghị bức tường thành kiên cố, gây sức ép hết sức lớn đối với những nỗ lực tiến vào nước này. Kenneth K.S. Ch’en, vào công trình nghiên cứu của mình, cũng chứng tỏ rằng đa số bia ký kết của vua Asoka tốt biên niên sử Tích Lan không thể để lại bất cứ dấu tích làm sao về câu hỏi truyền bá Phật giáo của vua Asoka ở trung quốc cả(4). Một điều đáng để ý ở đây là sự lộ diện họ “Thích” trong cái tên “Thích Lợi Phòng”. Theo đầy đủ ghi chép lịch sử hào hùng để lại, mãi cho đến đời Ngụy Tần, ngài Đạo An (314-385) mới chủ trương mang chữ “Thích” làm họ fan xuất gia(5). Như vậy, cái tên “Thích Lợi Phòng” hoàn toàn do tín đồ đời sau gán ghép vào. Chính vì thế, thuyết này cũng không đáng tin cậy.
Thứ ba, thuyết Trương Khiên nghe đến phật giáo trong hai chuyến đi sứ sang tộc Nguyệt bỏ ra và Tây Vực để liên minh cản lại Hung Nô dưới thời Hán Vũ Đế(6). Trong năm đầu thời Tây Hán, Hung Nô, một tộc du mục cường thịnh ở miền bắc Trung Quốc, không dứt phát động chiến tranh xâm lấn ra mặt ngoài, tạo sức ép rất lớn đối với biên cưng cửng của triều Hán cũng tương tự các nước khu vực Tây Vực. Hán Vũ Đế (140-86 tr.TL) phái Trương Khiên đi sứ sang Nguyệt đưa ra và các giang sơn ở Tây Vực nhằm liên minh nhằm kiềm hãm và tỉnh bình định tộc Hung Nô. Tuy nhiên, đông đảo sử liệu về sự kiện này chỉ tìm thấy ở một vài văn phiên bản thời Đường, còn trước đó hiện không tìm thấy tư liệu nào nhắc đến. Mang đến nên, đưa thuyết này không đủ đại lý để chứng tỏ về sự xuất hiện của Phật giáo sống Trung Quốc, chỉ rất có thể xem đó là truyền thuyết về một nhân đồ vật được xem là người để viên gạch đầu khai thông “Con mặt đường tơ lụa” trên bộ.
Thứ tư, thuyết lễ bái hình tín đồ vàng được search thấy vào “Phật tổ thống kỷ”. tướng Hắc Khứ dịch (霍去病) công ty Tiền Hán vào cuộc chinh vạc quân Hung Nô (120-121 tr.TL) “tìm thấy một tượng tín đồ bằng vàng mang đến dâng Hán Vũ Đế, bên vua cho rằng bậc Thánh rước thờ trong cung Cam Tuyền, sớm về tối đốt hương lễ kính”. Xem thêm: Top 35 Bộ Phim Bộ Hàn Quốc Hay Nhất 2012, Những Bộ Phim Hàn Quốc Hay Nhất Mọi Thời Đại
Thứ năm, thuyết lưu giữ Hướng thời vua Thành Đế phát hiện khiếp Phật trong những lúc chỉnh đốn lại sách vở và giấy tờ của triều đình tại những Thiên Lộc. Sự kiện này được “Phật tổ thống kỷ” trích dẫn từ bài bác tựa của Liệt tiên truyện(8), một tác phẩm thu thập tiểu sử các bậc tiên nhân của Đạo giáo mà tác giả được tín đồ đời sau gán đến Lưu hướng (劉向 80-8 TL). Những học giả nghi ngại về người sáng tác và niên đại của Liệt tiên truyện. Họ nhận định rằng tác phẩm này được viết vào chũm kỷ III-IV và chỉ đồng ý phần trích dẫn khởi đầu như một triệu chứng cứ cho sự xuất hiện của Phật giáo tại trung hoa trong cố kỷ đầu trước TL(9). Mang thuyết này cùng rất năm giả thuyết được nêu ra sinh sống trên trọn vẹn không đủ cơ sở dữ liệu để lấy đến kết luận chính thức. K.S. Ch’en không đồng ý với những giả thuyết này và chỉ xem đó là huyền sử ko xác thực(10). Như vậy, đa số giả thuyết được đưa ra ở trên chỉ hoàn toàn có thể là sự thêu dệt, ngụy tạo, muốn minh chứng sự hiện lên của Phật giáo trên quốc gia Trung Quốc mà thôi.
Thứ sáu, thuyết khẩu truyền Phật giáo của Y Tồn. Niên hiệu Nguyên thọ năm đầu tiên (2 tr.TL) đời vua Ai Đế đơn vị Tiền Hán tất cả sứ mang nước Đại Nguyệt bỏ ra là Y Tồn tới trung quốc và mang Phật giáo truyền miệng đến Cảnh Lư(11). Sử liệu nơi bắt đầu nói dữ khiếu nại này đến thời điểm này vẫn không tìm thấy. Học tập giả tín đồ Nhật Shiratori Kuraichi vào công trình nghiên cứu về lịch sử dân tộc Tây Vực cho thấy rằng nhị triều đại trước vương vãi triều Quý Sương trong những số đó có Đại Nguyệt Thị hoài nghi Phật giáo(12). Giả thuyết này sẽ không đủ mức độ thuyết phục để minh chứng rằng Phật giáo xuất hiện vào thời gian này.
Thứ bảy, thuyết Minh Đế ước pháp được tra cứu thấy trong Hậu Hán thư. Sách này chép rằng niên hiệu Vĩnh Bình đồ vật tám (65 TL), vua Minh Đế ra chiếu chỉ tín đồ phạm tội lẫn trốn bắt buộc dâng một trong những tơ lụa tốt để chuộc tội. Sở vương Anh, huynh đệ của Minh Đế, đóng góp đô ở Bành Thành, trường đoản cú xét rằng trong công ty có fan phạm tội buộc phải dâng tía mươi bốn xấp lụa nhằm chuộc tội cho người thân. Minh Đế xem ngôi trường hợp này sẽ không đáng xử tội với tại sao Vương biết “sùng thượng giáo lý cừ khôi của Hoàng Lão và đức nhân từ mênh mông của Phật” (楚王誦黃老之微言尚浮屠之仁祠) nên hẳn nhiên là bạn tốt, cho nên vì thế vua đem tơ lụa hoàn trả lại đến Vương. Sau đó, Vương có tác dụng lễ sám hối, không ăn mặn ba tháng và tổ chức thịnh soạn cúng nhường nhịn Tăng sĩ (桑門) cùng cư sĩ (伊蒲塞)(13). Chiếu văn của Minh Đế hiện thời vẫn còn. Nhưng thắc mắc về thầy của vương Anh là ai vẫn tồn tại là một nghi vấn. Văn kiện lịch sử vẻ vang này là 1 chứng cứ xác thực minh chứng sự có mặt của Phật giáo vào thời Hậu Hán.
Bên cạnh đó, trên đây còn là nguyên nhân để fan đời sau hình thành tình ngày tiết vua Minh Đế cầu pháp thỉnh kinh. Thuyết này nói rằng Hán Minh Đế mộng thấy người vàng (金人) từ phương Tây. Qua lời xác nhận của viên quan lại Phó Nghị, vua sai sứ qua Tây Vực mong pháp. Thành quả này của chuyến Tây du này là thỉnh được Ca Diếp Ma Đằng cùng Trúc Pháp Lan. Vua Minh Đế đến xây chùa Bạch Mã làm việc ngoại ô thành Lạc Dương làm địa điểm thờ Phật, phiên dịch ghê điển(14). Mẩu truyện này hoàn toàn do fan đời sau gán ghép vào. Tuy nhiên, sau khi loại bỏ những tình tiết hư cấu thì những sự thật lịch sử được hiện ra. Biểu tượng “kim nhân” được nêu ra ngơi nghỉ đây cho biết rằng Phật giáo thứ nhất được truyền mang lại Trung Quốc chưa hẳn là tởm Phật nhưng mà là tượng Phật, bởi bây giờ vương triều Quý Sương đang chịu tác động nghệ thuật tạc tượng của tín đồ Hy Lạp(15). Như vậy, vấn đề phụng bái Phật của Sở vương vãi Anh là trọn vẹn có sơ sở. Không phần đa thế, qua trên đây còn cho biết thêm vào thời điểm này đã xuất hiện hình thức một đạo tràng tu tập nhưng người đứng vị trí số 1 là Sở vương Anh. Song, đạo tràng này không thực sự được thừa nhận và chỉ dừng lại ở mặt tín ngưỡng bái phụng.
Ngoài ra, câu hỏi nỗ lực chứng tỏ sự có mặt của Phật giáo ở trung tâm Lạc Dương cho biết vào thời công ty Hán, Phật giáo đã có mặt ở một số quanh vùng khác trước cả Lạc Dương. Rất nhiều sử liệu về vấn đề Mâu Tử học tập Phật ở đất Giao Châu được tìm thấy trong bài bác tựa “Lý hoặc luận”, giỏi sự kiện Khương Tăng Hội xuất gia sinh sống Giao Chỉ cùng sự khai hóa truyền bá Phật giáo ở khu đất Kiến Nghiệp đời Ngô Tôn Quyền là những minh chứng về một trung trung ương Phật giáo Luy Lâu cực thịnh với khối hệ thống giáo dục cách tân và phát triển ở phía Nam trung quốc (tức khu vực miền bắc Việt Nam hiện nay đang bị nhà Hán đô hộ lúc bấy giờ).
Như vậy, đến đây đủ cơ sở để tóm lại rằng bao gồm một xã hội Phật giáo đã hiện diện tại nước trung hoa trước năm 65. Điều đáng chú ý là trong cộng đồng đó tất cả cả tu sĩ lẫn cư sĩ trên gia. Tu sĩ được nói đến chắc chắn rằng là những vị Tăng ngoại quốc vày trong thời kỳ này bạn Hán chưa được phép xuất gia(16). Song, con phố Phật giáo gia nhập vào Trung Quốc thế nào vào thời kỳ đầu là 1 vấn đề được giới học thuật để ý đến.
Như sẽ nói sinh sống trên, Trương Khiên được xem là người đặt viên gạch đầu tiên khai thông con đường giao giữ quân sự, tởm tế, văn hóa truyền thống giữa china với những nước phía Tây. Tuyến đường này được nhà địa lý học danh tiếng người Đức Ferdinand von Richthofen (1833-1905) lần trước tiên gọi là Con đường tơ lụa(Seidenstranssen, Silk Road)thay đến các tên gọi từng cần sử dụng trước đó. Sau chuyến Tây du trở về, Trương Khiên kể lại gần như vùng đất mới mẻ và lạ mắt mà mình đã đặt chân tới. Điều kia đã thôi thúc giới yêu thương nhân trung quốc lên mặt đường tìm thị phần tiêu thụ mới. Món đồ được chọn để giao thương mua bán lúc bấy giờ là tơ lụa. Từ vô cùng sớm, tơ tằm cùng các thành phầm dệt thượng hạng độc quyền lừng danh của Trung Quốc rất được quan tâm ở những nước phương Tây. Trong cả những bậc đế vương vãi hay phần đa nhà quý tộc của đế chế La Mã cũng tương đối thích tơ lụa Trung Hoa, đến mức lụa được đổi bằng vàng với cân nặng tương đương.
Các thành phầm tơ lụa được tập kết ở Lạc Dương, sau đó chuyển mang lại Trường An rồi đưa đến cửa khẩu Đôn Hoàng, tiếp giáp ranh sa mạc Kashgas. Vì sự rộng lớn và nguy hại ở sa mạc, các đoàn yêu đương buôn chia nhỏ ra hai hướng theo rìa của sa mạc rồi gặp mặt nhau ngơi nghỉ Tân Cương. Sau thời điểm tiến vào Tân Cương, tuyến đường tơ lụa lại được chia thành nhiều bé đường nhỏ dại tiếp tục qua Mông Cổ, Ấn Độ, Afghanistan, Kazakh-stan, Iran, Iraq, Thổ Nhĩ Kỳ, Hy Lạp rồi tiếp cận vùng Địa Trung Hải và mang lại tận châu Âu. Tổng chiều dài cầu tính khoảng tầm 7.000km với phương tiện đa số là lạc đà. Thông qua Con con đường tơ lụa này, vàng bạc của châu Âu không xong chảy vào Trung Nguyên, triều đình công ty Hán cũng vì thế mà đón nhận thời kỳ hoàng kim duy nhất trong lịch sử vẻ vang dân tộc Trung Hoa.
Lúc bắt đầu du nhập, Phật giáo được truyền vào Trung Quốc thông qua Con đường tơ lụa trên bộ. Các đoàn thương nhân hậu Ấn Độ, Tây Vực và những nước Trung Á không chấm dứt vào trung quốc để thông thương. Vào những chuyến hành trình xa này, các đoàn thương nhân hay dẫn theo các tu sĩ Phật giáo để cầu nguyện và làm chỗ tựa tinh thần. Đây đó là tiền đề để Phật giáo truyền vào Trung Quốc. Lộ trình gia nhập của Phật giáo từ bỏ Ấn Độ vào trung hoa vào nỗ lực kỷ sản phẩm II và I tr.TL xuất hành từ phía Bắc Ấn Độ(17). Đầu tiên, họ bước đầu cuộc hành trình đến Bamiyan nằm trong Afghanistan, tiếp đến vượt hàng Hindukush đến Balkh, cùng từ Balkh băng qua vùng Pamirs để cho Kashgar. Từ bỏ Kashgar rẽ sang hai hướng Nam, Bắc vòng xung quanh sa mạc rồi gặp gỡ nhau tại Đôn Hoàng, một thức giấc phía Tây Trung Quốc.
Tuy nhiên, theo không ít nguồn sử biên chép lại, trong năm đầu của vắt kỷ lắp thêm nhất, cửa khẩu Đôn Hoàng có một thời hạn dài đóng góp cửa, làm đứt quãng mọi sự liên hệ giữa nhà Hán với các nước phía Tây. Điều kia gây trở ngại rất lớn đến sự truyền tay của Phật giáo vào tiến trình này. Cạnh bên đó, điều kiện tự nhiên và xóm hội của con đường tơ lụa trên bộ cũng tác động ảnh hưởng lớn trong vấn đề đi lại. Tuyến phố tơ lụa trên bộ chỉ thông tới phần đông nước tiếp tiếp giáp với trung hoa như Nguyệt Chi, Khương Cư, An Tức... Lúc muốn mở rộng con đường đến phía Tây, những đoàn thương buôn thường phải đi qua những vùng đất khôn cùng khắc nghiệt, đối diện với các ngọn núi cao hiểm trở, hẻo lánh tốt sa mạc rộng lớn. Hơn nữa, sự gián đoạn bởi cuộc chiến tranh hay mưu vật dụng thao túng vận động thương mại trên tuyến phố này của một số trong những nước cũng là một nhân tố tác rượu cồn trực tiếp nối sự mua bán này. Điều này được Hậu Hán thư ghi chép hết sức rõ. Vào triều đại vua trả Đế (89-105), Ấn Độ và trung quốc đã tùy chỉnh mối quan hệ giới tính hữu nghị(18). Ko lâu sau, vày Tây Vực có tác dụng phản nên mối giao bang này bị trì hoãn. Đến đời trả Đế, Ấn Độ chuyển hướng đi theo đường biển từ Nhật nam đến trung hoa triều cống .
Như vậy, hoàn toàn có thể thấy rằng, Phật giáo truyền vào Trung Quốc trước tiên thông qua tuyến phố bộ. Song, rất nhiều điều kiện thoải mái và tự nhiên và xã hội đã tạo nên nhiều trở ngại trong sự lan truyền này. Chính vì những điều kiện có hại đó đã thúc đẩy những đoàn yêu quý nhân, các đoàn giao bang bắt buộc chuyển phía sang tuyến phố biển. Trường đoản cú đây mở ra một tuyến phố mới cùng với nhiều thuận tiện trong vấn đề vận bàn giao thương, kết nối những mối quan hệ tình dục hữu nghị. Từ bỏ đó, Phật giáo thuộc theo những tuyến đường biển truyền vào Trung Quốc. Quãng thời gian đi trung quốc được khởi thủy từ Bharukaccha nằm tại bờ Tây Ấn Độ. Sau thời điểm rời các cảng nghỉ ngơi vịnh Bengal, tàu hoàn toàn có thể xuôi buồm thẳng cho Java, hoặc đi theo bờ biển khơi dọc xung quanh bán đảo Malay cho tới khi mang lại Giao Chỉ hoặc quảng châu thuộc phía nam Trung Quốc(19).
Hậu Hán thư còn nhắc đến sự giao thương mua bán qua đường thủy giữa nhà Hán với đế chế La Mã. Bên dưới thời trả Đế, năm Diên Hy sản phẩm chín (166), quốc vương La Mã Marcus Aurelius Antonious phái bộ sứ giả với ngà voi, sừng kia giác... đi theo đường thủy từ Nhật phái nam đến trung quốc để triều cống(20).
Bên cạnh rất nhiều ghi chép trong văn tự cổ, còn không hề ít khảo cổ thứ được search thấy dọc tuyến đường trên biển khơi này. Di chỉ sớm nhất có thể là dấu vết về xưởng đóng góp thuyền (được xác định thuộc thời Tây Hán 221-111 tr.TL) tại mặt đường Trung đánh Tứ, quảng châu được phân phát hiện vào thời điểm năm 1974. Cùng rất đó còn tồn tại những mô hình thuyền bởi gốm và bằng gỗ có niên đại Đông Hán (năm 25-220 CN) được phát lúc này thành phố quảng châu vào năm 1980; và vì vậy cũng phản ánh rất rõ ràng trình độ chế tạo thuyền thời Hán.
Hơn nữa, những di cổ còn lại ở di chỉ Óc Eo (được coi là thủ bao phủ của vương quốc Phù nam giới xưa) cũng là 1 trong minh triệu chứng cho những vận động tuyến con đường biển. Các nhà khảo cổ học sẽ tìm thấy nghỉ ngơi Óc Eo hai đồng xu tiền vàng có chạm hình nhà vua La Mã Antoninus Pius (86-161) cùng Marcus Aurelius (121-180). Kề bên đó, các nhà khảo cổ học còn tìm kiếm thấy tượng đồng và một vài đồ gốm Ấn Độ, gương đồng thời Hậu Hán, tượng Phật bằng đồng nguyên khối thời Bắc Ngụy... Toàn bộ những vết tích đó cho thấy từ hết sức sớm người dân Óc Eo đang xác lập quan hệ với các thương nhân La Mã, Ấn Độ với Trung Quốc, và nghiễm nhiên đổi thay một minh chứng rõ rệt về buổi giao lưu của Con con đường tơ lụa bên trên biển.
Như vậy, qua phần lớn ghi chép trong thư tịch cổ kết phù hợp với nhiều hiện vật dụng thu được từ các cuộc khai quật khảo cổ học, rất có thể kết luận rằng Phật giáo được truyền đến trung hoa qua con đường tơ lụa trên biển từ siêu sớm, không thua kém gì tuyến đường tơ lụa bên trên bộ, còn nếu không nói là sớm hơn.
Để hoàn toàn có thể xác định đúng chuẩn niên đại và nhỏ đường du nhập của Phật giáo vào china vào thời kỳ đầu dựa trên những ghi chép của thư cổ xuất xắc khảo cổ học là một điều rất là khó khăn. Tuy nhiên, qua đầy đủ gì đã phân tích có thể kết luận rằng, Phật giáo gia nhập vào trung hoa ngay từ trong thời hạn đầu của rứa kỷ máy II tr.TL nhưng không thể đánh giá mà chỉ hiện hữu bên dưới dạng tín ngưỡng dân gian hoặc là qua bề ngoài của Đạo giáo. Mãi đến thời điểm đầu thế kỷ thứ I TL, Phật giáo mới từ từ xâm nhập và bám rễ với lốt ấn điển hình là việc thực tập trai giới và thờ Phật của Sở vương vãi Anh. Tuyến đường tơ lụa trên bộ và trên biển là nhân tố đặc biệt trong công cuộc truyền bá Phật giáo. Những nhà truyền giáo đi theo những đoàn thương nhân qua hai con đường này vào Trung Quốc. Tuy nhiên, sự lan tỏa trên tuyến đường bộ gặp nhiều khó khăn và hạn chế, trong những lúc đó phần đông ghi chép về sự hoạt động nhộn nhịp của con đường tơ lụa bên trên biển khiến cho ta gạt vứt đi những nghi vấn ban sơ mà đồng ý rằng thời gian và hoạt động truyền bá Phật giáo qua tuyến đường biển không thua kém gì đường bộ. Ngày nay, con đường tơ lụa với hầu hết chuyến sản phẩm đầy ắp nhanh chóng tìm cho miền khu đất hứa đang trở thành dĩ vãng. Song, trường đoản cú lúc ban sơ khai thông, tuyến đường tơ lụa đã khẳng định nội hàm cơ bản và vững chắc và kiên cố của nó, xuất hiện thêm một kỷ nguyên mới trong công cuộc giao lưu giữ văn hóa, tôn giáo giữa trung quốc với các nước phương Tây, nhất là sự du nhập của Phật giáo vào non sông này.
